Gramatyka niemiecka dla początkujących

Spójniki niemieckie

– als - kiedy, gdy
– als - dass aby, żeby
– als - ob jako by, jakoby
– (an)statt dass -  zamiast
– außer daß chyba że (tylko)
– außer um ... zu - chyba że (tylko) za, do
– bevor - zanim
– bis - niż, kiedy, dopóki nie
– da - dlatego że, kiedy
– damit - żeby
– dass - że, żeby, niech
– ehe - niż, (prędzej) niż
– falls - kiedy, w przypadku, że, jeżeli
– indem - tym, że
– insofern (als) - o ile, jeżeli
– insoweit (als) i ile
– je ... desto im ... tym
– je nachdem w zależności od
– kaum dass jak tylko
– nachdem po
– nur dass tylko że
– ob czy, o ile, jeżeli
– obwohl aczkolwiek, chociaż, mimo że
– ohne dass (i) nie, i/a nawet
ohne ... zu
– seit, seitdem - od (tej pory co), od (tego czasu co)
– sofern - o ile, jeżeli
– solange - dopóki
– sooft -  kiedykolwiek, jednakże
– soviel - o ile, jeżeli
– soweit - o ile, póki
– sowie - jak tylko, również, także
– (an)statt, statt...dass, statt...zu - zamiast
– trotzdem - pomimo że
– um ... zu - aby, żeby
– während - podczas gdy, kiedy
– weil - dlatego że, ponieważ
– wenn - jeśli, jeżeli, kiedy, gdy
– wenn auch...so doch nawet kiedy, ... to i
– wie  - jak, jako
– zumal - szczególnie, zwłaszcza, tym bardziej że

Rodzajniki niemieckie - określone i nieokreślone

Rodzajniki określone i nieokreślone stoją zawsze przed rzeczownikiem, określają jego rodzaj, liczbę i przypadek.

Wyróżniamy następujące rodzajniki określone - der bestimmte Artikel :

der – dla rodzaju męskiego   }
die  – dla rodzaju żeńskiego   } dla liczby pojedyńczej
das – dla rodzaju nijakiego. }

die - dla liczby mnogiej

Singular - liczba pojedyńcza Plural - liczba mnoga
Der Mann ist alt.    Die  Männer sind alt
Die Frau ist schön.    Die Frauen sind schön.
Das Kind ist klein.     Die Kinder sind klein.

Rodzajnik określony w języku niemieckim używany jest między innymi: gdy rozmówca wie o kogo lub o co nam chodzi, na przykład:

der Student, die Studentin, das Kind.

Ich kann das Buch nicht finden. – Nie mogę znależć (tej) książki.

Das Haus ist klein und gemütlich. -. (Ten) dom jest mały i przytulny.

Rodzaj rzeczowników w języku niemieckim nie zawsze zgadza się z rodzajem rzeczowników w języku polskim:

przed nazwami mórz, jezior, rzek, gór i łańuchów górskich, na przykład:
die Ostsee – Morze Bałtyckie, der Bodensee – Jezioro Bodeńskie, die Oder – Odra, die Alpen – Alpy.

Rodzajnik nieokreślony - Der unbestimmte Artikel
ein,eine,ein, - stosuje się z rzeczownikami oznaczającymi osoby lub rzeczy, które nie są nam bliżej znane lub o których mówimy po raz pierwszy, np.:
Das ist ein Junge. (to jest pewien chłopak, bliżej nam nie znany,mówimy o nim po raz pierwszy).

Rodzajnik nieokreślony ma tylko liczbę pojedyńczą. Rzeczownik, który w liczbie pojedyńczej występuje z rodzajnikiem nieokreślonym, w liczbie mnogiej występuje bez rodzajnika.
Rodzajnika nieokreślonego nie tłumaczy się na język polski.

Singular - liczba pojedyńcza Plural - liczba mnoga
Das ist ein Mann. Das sind Männer
Das ist eine Frau. Das sind Frauen
Das ist ein Kind Das sind Kinder

Rodzajników nie stosuje się :

- przed imoinami własnymi,

- przed wyrazami Herr i Frau w połączeniu z nazwiskami,

- jeżeli orzecznik oznacza zajęcie lub zawód

- jeśli przed rzeczownikiem jest zaimek

Das ist mein Vater.
Unser Onkel ist begabt.

- przed rzeczownikiem poprzedzonym liczebnikiem głównym

Ich habe zwei Katzen.
Er ist 40 Jahre alt.

das ist – es ist – es gibt, - kiedy stosujemy

„Das ist” przedstawienie, określenie kogoś lub czegoś konkretnego :

Das ist ein Buch.- To jest książka.
Das ist mein Vater - To jest mój ojciec .
Das ist eine Uhr. - To jest zegar.
Das ist sein Auto. - To jest jego samochód.
Das ist unsere Wohnung.- To jest nasze mieszkanie.
Das ist Deutsch - To jest niemiecki ..

„Es ist” opisuje stany i sytuacje.

Es ist kalt - jest zimno
Es ist warm - jest ciepło
Es ist heiss (jest gorąco)
Es ist hitzig (jest upalnie)
Es ist frostig - Jest mroźnie.
Es ist regnerisch .- Jest deszczowo.
Es ist neblig (jest mgliście / jest mgła).
Es ist nett .- Jest miło.
Es ist angenehm. - Jest przyjemnie.
Es ist gesund die Milch zu trinkien. - Jest zdrowo pić mleko.
Es ist hier ruhig und still (tutaj jest spokojnie i cicho)
Es ist mir egal. - Jest mi to obojętne.
Es ist nett, dein Lächeln zu sehen.- Miło widzieć twój uśmiech.
Es ist vorbei (minęło, skończyło się, np. lekcja,spotkanie, film).

„es gibt” – jest, znajduje się, istnieje

Wo gibt es hier eine Toilette? - Gdzie tutaj jest toaleta?
Es gibt eine Frage .Istnieje, (jest) pytanie?
Es gibt keine Fragen. - Nie ma pytań.
Es gibt ein Problem .- Jest problem.
In meinem Zimmer gibt es ein Fenster. - W moim pokoju znajduje się okno.
Da gibt es eine Bäckerei - tam jest piekarnia

In unserer Klasse gibt es 20 Schüler (w naszej klasie jest dwudziestu uczniów)

Przyimek niemiecki - die Präposition

Przyimek jest nieodmienną częścią mowy występującą zawsze z rzeczownikiem lub zaimkiem.

W języku niemieckim występują cztery grupy przyimków:

1 - tylko z celownikiem - Dativ
2 - tylko z biernikiem - Akkusativ
3 - z celownikiem lub biernikiem - Dativ ader Akkusativ
4 - wymagające dopełniacza - Genitiv

ad. 1 - z celownikiem - Dativ

ab - od - w przyszłości
aus - z, ze
außer - oprócz
bei - u, przy, koło
entgegen - wbrew, naprzeciw
gegenüber - naprzeciw
gemäß - zgodnie z
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
mit - z kimś   Mit wem gehst du ins Kino? Ich gehe mit dem Freud ins Kino.
  Womit fährst du?Ich fahre mit dem Bus.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
nach - po, do, według   Nach wem fragst du? Ich frage nach dem Bruder.
Wonach fragst du ? Ich frage nach der Straße.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
seit - od kiedyś
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
von - od, z, o Von wem erzählst er? Er erzählst von der Lehrerin.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
zu - do    Zu wem gehst du? Ich gehe zu einem Freund.
Wohin gehst du? Ich gehe zur Haltestelle.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
zufolge -według

ad.2 z biernikiem - Akkusativ

in Wohin gehst du? Ich gehe in die Schule.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
auf Wohin legst du das Heft?Ich lege das Heft auf den Tisch.
an
unter
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
um Ich bitte um einen Bleistift. Warum bitte ich?
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
über                                                   Die Lampe hängt über dem Tisch. Lampa wisi nad stołem.
hinter
vor
neben
zwischen

Tłumaczenie zdań.

Mit wem gehst du ins Kino?- Z kim idziesz do kina?
Ich gehe mit dem Freud ins Kino. - Idę z kolegą do kina.
Womit fährst du?- Czym jedziesz?
Ich fahre mit dem Bus.- Jadę autobusem.
Zu wem gehst du? - Do kogo idziesz?
Ich gehe zu einem Freund.- Idę do kolegi.
Wohin gehst du? - Dokąd idziesz?
Ich gehe zur Haltestelle. - Idę na przystanek.
Von wem erzählst er?- O kim on opowiada?
Er erzählst von der Lehrerin.- On opowiada o nauczycielce.
Nach wem fragst du?- O kogo pytasz?
Ich frage nach dem Bruder. - Pytam o brata.
Wonach fragst du ?- O co pytasz?
Ich frage nach der Straße. - Pytam o ulicę.
Ich bitte um einen Bleistift. - Proszę o ołówek.
Warum bitte ich?- O co proszę?

Ich gehe an die Tafel. - Idę do tablicy.
Ich schreibe an die Tafel. - Piszę na tablicy.
Das Bild hä ngt an der Wand. - Obraz wisi na ścianie.
Das Buch liegt auf dem Stuhl. - książka leży na krześle.

Rodzaje zaimków niemieckich

W języku niemieckim rozróżnia się :

1. zaimki osobowe : das Personalpronomen

  ich - ja,
  du - ty,
  er - on,
sie - ona,
es - ono,
  wir - my,
ihr - wy,
  sie - oni, one,
  Sie - pan, pani
2. zaimek zwrotny:
     sich się, sobie, siebie

zaimek zwrotny sich odnosi się tylko do podmiotu i używany jest tylko w trzeciej osobie liczby pojedynczej i mnogiej oraz w formie grzecznościowej.np.

Er hat sich gefreut. Cieszył się.
Sie haben sich gesehen. Oni (one) widzieli (widzały) się.
   Sie haben sich mit ihm gesehen. Pan (pani) widział (widziała ) się z nim.

3. zaimki dzierżawcze:
mein mój,dein twój, sein jego, ihr jej, unser nasz, euer wasz, ihr ich,
Ihr pana pani.
4. zaimki wskazujące:
  der, dieser ten, jener tamten,derselbe ten sam, derjenige ten, solcher taki, selbst, selber sam.
5. zaimki pytające:
  wer? kto?, was? co? welcher? który?, was für ein? który?, jaki?, co za?
6. zaimki względne:
  der, welcher który wer kto, was co.
7. zaimki nieokreślone :
   man ( nie ma odpowiednika polskiego), jedermann każdy, jeder każdy,
jemand ktoś, niemand nikt, etwas coś, nichsts nic, alle wszyscy,
manche niektórzy, einige   niektórzy, keiner żaden.
8. zaimek bezosobowy:
  es to,ono

Odmiana czasownika niemieckiego – zasady ogólne

Czasowniki niemieckie odmienia się przez dodawanie do tematu czasownika końcówek osobowych, które zostały wyróżnione w poniższej odmianie. Temat czasownika znajdujemy odejmując od bezokolicznika końcówkę´ -en.
Przykłady:

kommen, studieren, kennen – tematy czasowników: komm, studier, kenn.

Odmiana:
ich komm-e ja przychodzę , du komm-st ty przychodzisz, er on sie komm-t ona przychodzi es ono

wir komm-en my przychodzimy

Rzeczowniki i rodzajniki (Das Substantiv i Das Pronomen)

Rzeczowniki w języku niemieckim, tak jak po polsku, odmieniamy przez liczbę, rodzaj i przypadki. Rozróżniamy liczbę pojedynczą i mnogą, trzy rodzaje: męski, żeński i nijaki występujące tylko w liczbie pojedynczej oraz cztery przypadki:

– mianownik ( Der Nominativ), który odpowiada na pytania kto? co? – wer? was?
– dopełniacz ( Der Genitiv) – czyj? kogo? czego? – wessen?
– celownik (Der Dativ) – komu? czemu? – wem?

– oraz biernik ( Der Akkusativ) – kogo? co? widzisz ? – wen? was? ( siehst du?)

Ich lese eine Zeitung.- Czytam gazetę.

Die Schüler begrüßen den Lehrer. - Uczniowie witają nauczyciela.
Bitte übersetzen Sie den Satz. - Proszę przetłumaczyć to zdanie.

Należy zwrócić uwagę na jedną ważną zasadę: rzeczowniki w języku niemieckim zawsze piszemy wielką literą!

Nieodłącznym elementem rzeczownika jest rodzajnik: określony (der bestimmte Artikel) lub nieokreślony (der unbestimmte Artikel), który odmienia się wraz z rzeczownikiem.

Rodzajnik pojawia się zawsze przed rzeczownikiem.

Nazwy przypadków w języku niemieckim są rodzaju męskiego - der

Niemiecki przysłówek

Przysłówek jest nieodmienną częścią mowy, możemy go jedynie stopniować.
Końcówki przysłówka w stopniu wyższym i najwyższym przypominają końcówki przymiotnika.

W stopniu wyższym jest to końcówka -er, w stopniu najwyższym -sten, dodatkowo w stopniu najwyższym przed przysłówkiem pojawia się słówko am.

Z niektórych jednosylabowych przysłówków możemy również utworzyć nieco inną formę stopnia najwyższego: bez am, z końcówką -stens, na przykład:
schnell + schneller + am schnellsten/schnellstens - szybko – szybciej – najszybciej

Do przysłówków odmieniających się nieregularnie należą :
- gut - dobrze
- hoch - wysoko
- nahe - blisko
- viel - dużo.
Odmianę trzech pierwszych już poznaliśmy – wygląda ona tak samo jak odmiana identycznie brzmiących przymiotników.
Oto trzy stopnie przysłówka viel:
viel + mehr + am meisten - dużo – więcej – najwięcej
Porównując osoby, rzeczy, zjawiska używamy następujàcych konstrukcji.
W stopniu równym możemy użyć konstrukcji so ... wie (tak ... jak), np.:

Przysłówki pytające stoją z reguły na początku zdań pytających.
Są to tzw. w-słowa: wo, woher, wohin, wann, wie, warum.
Przysłówki pytające :
Wo bist du gewesen?- Gdzie byłeś ?
Woher kommst du?- Skąd pochodzisz?
Wohin fahren wir? - Dokąd jedziemy?
Wann wird sie kommen? - Kiedy ona przyjedzie?
Wie willst du das anstellen? - Jak chcesz to zrobić?
Warum bist gestern nicht gekommen? - Dlaczego wczoraj nie przyjechałeś?

Przysłówek czasu:
- wann? -(kiedy?)
- wie langie? ( jak długo?)
- seit wann? (od kiedy?)
- bis wann? ( do kiedy?)
- wie oft (jak często?)

Stopniowanie przymiotników niemieckich

W języku niemieckim wyróżniamy trzy stopnie: równy (der Positiv), wyższy (der Komparativ) i najwyższy (der Superlativ). Przymiotnik w stopniu wyższym i najwyższym podobnie jak przymiotnik w stopniu równym podlega odmianie.

Stopień wyższy
Stopień wyższy tworzymy poprzez dodanie końcówki -er.
W przypadku przymiotników składajàcych się z jednej sylaby, samogłoski a, o, u bardzo często otrzymują przegłos, na przykład:
alt – älter (stary – starszy)
kurz – kürzer (krótki – krótszy)

Niektóre przymiotniki mają dwie poprawne formy, z przegłsem lub bez. Stopień wyższy przymiotnika gesund (zdrowy) może brzmieć zarówno gesunder, jak i gesünder.
Przymiotniki kończące się -el i -er w stopniu wyższym tracą samogłoskę -e, na przykład:
dunkel – dunkler (ciemno – ciemniej)
teuer – teurer (drogi – droższy)
edel - adler ( szlachetny - szlachetniejszy )
Przy porównaniu dwóch osób (przedmiotów) używa się po przymiotniku w stopniu wyższym wyrazu wiążącego (spójnika) als, np:
Ich bin jünger als mein Freund. Jestem młodszy od mego przyjaciela.

Stopień najwyższy
Stopień najwyższy tworzymy poprzez dodanie końcówki -ste lub -este (jeżli przymiotnik z końcówką -st byłoby trudno wymówić, czyli np. jeżi przymiotnik kończy się takimi spółgłoskami jak -d, -t, -s, -ss czy -ß). Przed przymiotnikiem w stopniu najwyższym stawiamy rodzajnik okreśony (lub ewentualnie zaimek dzierżawczy).
gesund (zdrowy) das gesündeste Kind – najzdrowsze dziecko.
jung (młody) die jüngste Frau – najmłodsza kobieta

Stopień najwyższy przymiotnika można również utworzyć w inny sposób. Tym razem jest to jednak forma nieodmienna, nie może ona występować w roli przydawki. Do przymiotnika w stopniu najwyższym dodajemy zatem końcówkę -en, a przed przymiotnikiem zawsze stoi słówko am. Na przykład:
gesund – am gesündesten (zdrowy – najzdrowszy)
Welche Obstarten sind für den Menschen am gesündesten? Jakie gatunki owoców są dla człowieka najzdrowsze?
Er ist der glücklichste Ehemann. On jest najszczęsliwszym mężem.

Przymiotniki o stopniowaniu nieregularnym
gut + besser + der/die/das beste, am besten
dobry – lepszy – najlepszy
hoch + höher + der/die/das höchste, am höchsten
wysoki – wyższy – najwyższy
nah + näher + der/die/das nächste, am nächsten
bliski – bliższy – najbliższy
W drugim przykładzie, w stopniu wyższym, ch zmienia się na h. Dzieje się tak, ponieważ, głoska h jest w tym przypadku niema. Podobnie dzieje się w trzecim przykładzie.

Odmiana przymiotnika po rodzajniku zerowym

W liczbie mnogiej będzie on oczywiśie wyglądał identycznie, jak w tabeli przedstawiajàcej odmianę po rodzajniku nieokreślonym, jednak liczba pojedyncza przedstawia się nieco inaczej.

Przypadek Liczba pojedyncza Liczba mnoga
Rodzaj męski Rodzaj żeński Rodzaj nijaki
Maskulinum Femininum Neutrum
Mianownik blauer Hut blaue Jacke blaues Kleid blaue Hosen
Nominativ (niebieski (niebieska (niebieska (niebieskie kapelusz) kurtka) sukienka) spodnie)
Dopełniacz blauen blauer blauen blauer
Genitiv Huts Jacke Kleides Hosen
Celownik blauem blauer blauem blauen
Dativ Hut Jacke Kleid Hosen
Biernik blauen blaue blaues blaue
Akkusativ Hut Jacke Kleid Hosen